Na czym polega metoda Bobath?

NDT (Neuro-Developmental Treatment) Bobath Concept to fizjoterapeutyczna metoda rehabilitacyjna o multidyscyplinarnym charakterze. Opracowana w Londynie w latach 40. XX wieku, przez małżeństwo Bertę i Karla Bobathów, doczekała się rozwinięcia przez pediatrę Elsbeth Koeng oraz fizjoterapeutkę Mary Quinton. Metoda Bobath może być stosowana u niemowląt, starszych dzieci, a także u dorosłych. U jej źródeł leży założenie, że istotą deficytu ruchowego są zaburzenia odruchów postawy. Pień metody Bobath jest wspólny w przypadku technik stosowanych i u dzieci, i u dorosłych.

Metoda Bobath – czym jest i jakie są jej założenia

W myśl założeń metody Bobath, zadaniem fizjoterapeuty jest wsparcie rozwoju i osiągnięć pacjentów z zaburzeniami ruchowymi na tyle, na ile pozwalają uszkodzenia.

W przypadku niemowląt, wcześniaków i małych dzieci istotne jest rozpoczęcie procesu terapii najwcześniej, jak to możliwe. Celem jest usprawnienie napięcia mięśniowego i eliminacja nieprawidłowych odruchów, co wypracowuje się  poprzez specjalistyczne ćwiczenia. Terapia metodą Bobath pozwala hamować nieprawidłowe wzorce ruchowe, stymuluje porażoną stronę, przyczynia się do poprawy napięcia mięśniowego, dzięki czemu następuje zmiana trajektorii  rozwoju dziecka na fizjologiczną. Terapię najlepiej rozpocząć przed ukończeniem przez dziecko 6. miesiąca życia.  Podczas sesji rehabilitacyjnych metodą NDT Bobath terapeuta ćwiczy całe ciało dziecka, a nie wyłącznie jego poszczególne części, np. kończyny. Terapeuta szkoli także rodziców, aby mogli kontynuować ćwiczenia w warunkach domowych – dzięki temu postępy obserwuje się szybciej.

W przypadku osób dorosłych metoda Bobath ma na celu odzyskiwanie funkcji utraconych – głównie po udarach mózgu lub innych urazach mózgowo-czaszkowych. Celem jest takie stymulowanie pacjenta, by miał on szanse na odzyskanie częściowej lub całkowitej samodzielności. W ramach metody NDT Bobath dla osób dorosłych, stosuje się także zmiany w środowisku domowym pacjenta, aby mógł on wykonywać zalecone ćwiczenia również bez konieczności współpracy z fizjoterapeutą.

Na czym polega metoda Bobath

Pacjenci z dysfunkcjami ruchowymi lub zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym inaczej odbierają wrażenia czuciowe niż osoby zdrowe, a ich odruchy fizjologiczne są nieprawidłowe. Dlatego ćwiczenia w metodzie Bobath oparte są o proces tzw. motor learningu, czyli nauczania poprzez ruch. Chodzi o to, żeby pozbyć się nieodpowiednich wzorców ruchowych i utrwalić właściwe.

W rehabilitacji metodą Bobath podkreśla się duże znaczenie plastyczności mózgu, co oznacza jego zdolność uczenia się na bazie docierających z zewnątrz informacji. Dlatego w ramach fizjoterapii stosuje się np.:

• techniki zmniejszające zbyt duże napięcie mięśniowe lub zwiększają zbyt małe napięcie mięśniowe
• techniki wyzwalające ruchy możliwie najbardziej zbliżone do ruchów fizjologicznych – można tego dokonać poprzez poprowadzenie i stymulację tych ruchów z punktów kontroli, a więc m.in. z głowy i obręczy barkowej
• eliminację odruchów patologicznych
• nauczenie opiekunów dziecka odpowiedniego sposobu postępowania w środowisku domowym, np. właściwego ułożeniu dziecka, przyjmowania właściwych pozycji do zabaw oraz interakcji, właściwy sposób trzymania, podnoszenia i układania dziecka
• wprowadzenie zmian w środowisku domowym pacjenta, aby mógł on wykonywać zalecone ćwiczenia bez konieczności współpracy z fizjoterapeutą

Dla kogo przeznaczona jest metoda

Rehabilitacja metodą Bobath przeznaczona jest dla niemowląt, dzieci i dorosłych, u których stwierdzono:

• asymetrię
• problemy z dystrybucją napięcia (obniżone lub wzmożone napięcie mięśniowe),
• zaburzenia rozwoju psycho–ruchowego
• uszkodzenia splotów nerwowych
• choroby nerwowo–mięśniowe typu SMA
• przepuklinę oponowo–rdzeniową
• wady rozwojowe
• zaburzenia koordynacji
• zaburzenia karmienia
• mózgowe porażenie dziecięce (hemiplegia, diplegia, tetraplegia)

Ćwiczenia przydatne są podczas nauki pozycjonowania pacjentów w celu przeciwdziałania zmianom wtórnym czy odzyskiwania sprawności po udarach.

Po jakim czasie widać efekty metody Bobath

Ponieważ każde dziecko jest inne, w metodzie Bobath nie istnieje gotowy katalog ćwiczeń, które powinien w tego rodzaju terapii stosować rehabilitant – każdorazowo odpowiednie techniki są dostosowywane indywidualnie do potrzeb i możliwości pacjentów. Interwencja terapeutyczna ewoluuje wraz z rozwojem dziecka, dlatego trudno określić czas, w którym pojawią się widoczne efekty. Kilkadziesiąt minut terapii dziennie szybko przyniesie rezultat, jeśli w domu pewne zachowania i wzorce zostaną w określony sposób zmodyfikowane i dostosowane do codziennego funkcjonowania całej rodziny.

Wprowadzenie zmian w środowisku domowym pacjenta, aby mógł on wykonywać zalecone ćwiczenia bez konieczności współpracy z fizjoterapeutą – w przypadku osób dorosłych, albo nauczenie opiekunów dziecka odpowiednich sposobów właściwego układania dziecka, przyjmowania właściwych pozycji do zabaw oraz interakcji, właściwego sposobu trzymania, podnoszenia i układania dziecka wydatnie przyczynia się do osiągnięcia szybkich efektów terapeutycznych.